Tết Hàn Thực là ngày gì? Ý nghĩa tục ăn bánh trôi bánh chay vào ngày này
Vào ngày 3 tháng 3 Âm lịch hằng năm, hay còn gọi là Tết Hàn Thực, mỗi gia đình đều bận rộn chuẩn bị những đĩa bánh trôi, bánh chay làm lễ Phật, cúng gia tiên. Tuy nhiên rất nhiều người lại không biết được nguồn gốc, ý nghĩa của ngày Tết này. Tết Hàn Thực là ngày gì? Theo dõi bài viết dưới đây để tìm cho mình câu trả lời nhé!
Tết Hàn Thực là ngày gì?
Nguồn gốc Tết Hàn Thực
Hằng năm, cứ đến ngày 3 tháng 3 Âm lịch, người dân Việt Nam lại tất bật chuẩn bị những đĩa bánh trôi bánh chay, chuẩn bị lễ cúng Tết Hàn Thực? Vậy Tết Hàn Thực là ngày gì?
Theo nghĩa tiếng Hán, “寒 - Hàn" là lạnh, "食 - Thực" là ăn, “Tết Hàn Thực” là ngày tết ăn đồ lạnh. Phong tục này bắt nguồn từ câu chuyện xa xưa tại Trung Quốc, vào đời Xuân Thu (770 - 221TCN).
Chuyện kể rằng, lúc bấy giờ, vua Tấn Văn Công nước Tấn gặp loạn, phải bỏ quốc gia sống cảnh lưu vong nay nước Tề mai nước Sở. Bên cạnh vua có một vị hiền sĩ tên là Giới Tử Thôi luôn hết mình phò tá, giúp sức, bày mưu kế.
Một hôm, trên đường lánh nạn, lương thực cạn kiệt, Giới Tử Thôi phải lén tự cắt một miếng thịt đùi của mình để nấu dâng lên vua ăn. Vua Tấn Văn Công sau khi ăn xong, hỏi ra mới biết sự hi sinh này, trong lòng vô cùng cảm kích.
Giới Tử Thôi theo phò tá vua trong suốt mười chín năm trời, trải qua nhiều lần nằm gai nếm mật, khổ luyện thành tài. Sau này, Tấn Văn Công giành lại được ngôi vương, trở về làm vua nước Tấn, trọng thưởng phong chức, tước cho những người có công khi tòng vong, nhưng lại vô tình quên mất Giới Tử Thôi.
Giới Tử Thôi cũng không hề oán trách, cho rằng phò tá vua là trách nhiệm, nghĩa vụ của bề tôi chứ không phải để đổi lấy vinh hoa phú quý. Về sau, ông lẳng lặng về quê nhà, đưa mẹ vào núi Điền Sơn ở ẩn, sống những ngày tháng bình yên, an lạc.
Giới Tử Thôi kiên quyết cùng mẹ chịu chết cháy chứ không chịu xuất hiện
Vua Tấn Văn Công sau này nhớ ra, bèn sai người quay lại tìm Tử Thôi. Là người không màng danh vọng, Giới Tử Thôi nhất quyết không chịu quay về lĩnh thưởng. Tấn Văn Công bèn ra lệnh đốt rừng để thúc ép Tử Thôi xuất hiện. Không ngờ rằng, Tử Thôi lại có tư tưởng kiên định đến vậy, cùng mẹ chịu cảnh chết cháy trong rừng.
Nhà vua thương xót, hối hận vì hành động của mình, lập miếu thờ Tử Thôi trên núi và đổi tên núi này là Giới Sơn. Sau đó, vua hạ lệnh trong dân gian phải kiêng đốt lửa ba ngày (khoảng từ mồng 3 tháng 3 đến mồng 5 tháng 3 Âm lịch), chỉ ăn đồ ăn nguội đã nấu sẵn để bày tỏ lòng tưởng nhớ.
Ngày 3 tháng 3 hằng năm, người dân Trung Quốc tổ chức lễ tưởng nhớ vị hiền sĩ Giới Tử Thôi. Đồ cúng cũng phải chuẩn bị từ hôm trước vì lệnh cấm lửa. Tên gọi Tết Hàn Thực ra đời cũng vì lẽ ấy.
Tết Hàn Thực tại Việt Nam
Dù bắt nguồn từ một truyền thuyết của Trung Quốc nhưng khi du nhập vào Việt Nam, ngày Tết Hàn Thực có ý nghĩa tâm linh khác, phong tục cúng Tết Hàn Thực cũng có nhiều thay đổi để phù hợp với văn hóa của người Việt.
Thực chất, Tết Hàn Thực đã được hợp nhất với Tết bánh trôi, bánh chay, Tết tháng 3 tại Việt Nam, thể hiện rõ nét đặc trưng văn hóa, lối sống riêng của người Việt. Khác với Tết Hàn Thực ở Trung Quốc, ở Việt Nam người dân không kiêng lửa, mọi việc nấu nướng vẫn diễn ra bình thường.
Tết Hàn Thực ở Việt Nam cũng không cúng để tưởng nhớ đến vị hiền sĩ Giới Tử Thôi, Tết của người Việt chủ yếu mang ý nghĩa hướng về cội nguồn, tưởng nhớ công lao của những người đã khuất.
Ý nghĩa tục ăn bánh trôi bánh chay trong Tết Hàn Thực của người Việt
Trong ngày 3 tháng 3 Âm lịch, các gia đình Việt sẽ chuẩn bị bánh trôi, bánh chay để lễ Phật, cúng gia tiên, thậm chí nhiều nơi cúng thần hoàng, bày tỏ lòng thành, hướng về cội nguồn.
Bánh trôi, bánh chay của người Việt cũng không giống với người dân Trung Quốc mà mang trong mình đặc sắc riêng của nền ẩm thực Việt Nam. Người Việt Nam cũng quen gọi ngày Tết này với cái tên dân dã là Tết bánh trôi, bánh chay nhiều hơn Tết Hàn Thực.
Việc dùng bánh trôi, bánh chay để cúng lễ mang rất nhiều ý nghĩa tốt đẹp, là kết tinh của văn hóa Việt, thấm đẫm linh hồn, bản sắc của người Việt.
Cả hai loại bánh đều được làm từ bột gạo nếp thơm, là thành quả lao động vất vả dâng lên ông bà tổ tiên, là hình ảnh thể hiện rõ nhất nền văn minh lúa nước lâu đời của dân tộc Việt Nam cùng với các loại bánh truyền thống khác như bánh chưng, bánh giầy,...
Đặc biệt, hình ảnh những chiếc bánh trôi, bánh chay tròn vo, trắng bóc xếp đầy cạnh nhau trên đĩa còn mang hàm ý tưởng nhớ tới sự tích “mẹ Âu Cơ cùng bọc trăm trứng”.
Truyền Thuyết Lạc Long Quân Và Âu Cơ - Văn hóa đáng tự hào của dân tộc Việt Nam
Bánh trôi tượng trưng cho 50 quả trứng nở thành 50 người con theo Âu Cơ lên rừng, bánh chay tượng trưng cho 50 quả trứng trở thành 50 người con theo cha Lạc Long Quân xuống biển, mở mang bờ cõi, xây dựng đất nước, đem lại cuộc sống ấm no. Chính vì vậy người dân Việt mới sử dụng hình ảnh bánh trôi, bánh chay để bày tỏ lòng thành, tiếp nối truyền thống “uống nước nhớ nguồn”, tưởng nhớ công lao của ông bà, tổ tiên vào dịp Tết Hàn Thực.
Dưới đây là hình ảnh những đĩa bánh trôi, bánh chay người dân Việt Nam chuẩn bị đẹp mắt để cúng lễ ngày Tết Hàn Thực.
Bánh trôi tròn đều đặn, đẹp mắt
Bánh trôi, bánh chay được bày biện cẩn thận hình cánh hoa
Bánh chay thơm ngon, hình thức bắt mắt
Ngoài màu trắng đơn thuần, tinh khiết, hiện nay nhiều gia đình bày mâm bánh trôi bánh chay ngũ sắc, trông rất hấp dẫn để dâng cúng tổ tiên.
>> Xem ngay: Cách làm bánh trôi nhiều màu biến tấu cho Tết Hàn Thực
Bánh trôi ngũ sắc hấp dẫn
Sự tỉ mỉ trong từng công đoạn, từ làm bánh tới trang trí
Dù có nguồn gốc từ Trung Quốc nhưng Tết Hàn Thực đã được Việt hóa, gắn liền với nét đẹp văn hóa truyền thống của người Việt. Nhiều người con xa quê, xa nhà vẫn đang duy trì phong tục làm bánh trôi, bánh chay cúng lễ tốt đẹp này tại xứ người để gợi nhớ cho họ về sự bình dị, dân dã, hương vị quê hương đặc trưng thân thuộc.
Hi vọng bài viết trên đây đã cung cấp được cho bạn những thông tin hữu ích về ngày Tết Hàn Thực và ý nghĩa linh thiêng của nó trong văn hóa Việt Nam. Chúc bạn có một ngày lễ Hàn Thực ấm áp, sum họp đầm ấm bên người thân, gia đình!
